سؤال:
بعضی از موضوعات اسلامی از روی درایت است یعنی قطعی است، ولی بعضی از موضوعات بر اساس نقل، روایت شده است، قطعاً امور قطعی در مقایسه با امور روایی، بر روایت تقدّم دارد، ولی آیا این قاعده در همه جا وجود دارد؟ برای درک پاسخ این سؤال به ماجرای ذیل توجّه کنید:
پاسخ:
زمانی یکی از دانشمندان بزرگ اهل تسنّن در قرن سوم بود، او استادی نابغه در بحث و تحقیق و سؤال و جواب بود و شاگردان بسیاری در مجلس درس او استفاده میکردند.
روزی شیخ مفید{عالم بزرگ شیعه به نام محمّد بن محمّد بن نعمان، متوفی سال ۴۱۳ ه.ق} در آن هنگام که جوان بود، به صورت ناشناس، به مجلس درس رُمّانی وارد شد، دید جمعیّت بسیاری پای درس او نشستهاند و گفتار استاد را گوش میکنند، شیخ مفید(ره) دم در کنار کفشها نشست و به گفتار استاد گوش میکرد تا اینکه شنید، استاد میگوید: داستان غار{در مورد همراه بودن ابوبکر با پیامبر در غار ثور که در آیه ۴۰ سوره توبه آمده که به عقیده اهل تسنّن دلیل بر شایستگی ابوبکر برای خلافت است} درایت (یعنی مسلّم و معلوم) است، ولی حدیث غدیر، روایت است، درایت بر روایت مقدّم میباشد.
شیخ مفید به پیش رفت و گفت: «جناب استاد رمّانی سؤالی دارم.»
استاد: بپرس.
شیخ مفید: چه میگویید درباره کسی که بر امام عادل، خروج کند و با او بجنگد؟
استاد: او کافرست، نه بلکه فاسق است.
شیخ مفید: نظر شما درباره على(ع) چیست؟
استاد: او امام است.
شیخ مفید: درباره طلحه و زبیر که در جنگ جمل با على(ع) جنگیدند چه میگویید؟
استاد: آن دو نفر از کردارشان توبه کردند.
شیخ مفید: ماجرای جنگ آنها با علی(ع) درایت (و مسلّم) است، ولی موضوع توبه آنها روایت (و منقول) است، درایت بر روایت مقدّم میباشد.
استاد در برابر سخن شیخ مفید، درمانده شد و گفت این سخن در مقابل آن سخن من [یعنی این سخن تو، سخن مرا رد کرد و نمیتوان همه جا گفت: درایت بر روایت مقدّم است].[1]
پینوشت: [1] . اقتباس از مجموعه ورّام، ج ۲، ص ۳۰۲.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمد محمدی اشتهاردی