انتخاب همسر| ۶
15. همتا بودن
یکی از عوامل سازگاری زن و شوهر همتا و متناسب بودن آنان میباشد، که در اصطلاح «كفو» نامیده میشود. زن و شوهر اگر دربارهی شرافت خانوادگی، ثروت، سطح دانش و تحصیلات، علاقهها و اهداف، تفکرات سیاسی، دینداری و تقید به ضوابط اسلامی، نوع زندگی خانوادگی، تناسب و هم آهنگی داشته باشند مشکلاتشان کمتر است و بهتر تفاهم مینمایند. کانون خانوادگیشان گرمتر و در پیشبرد اهداف کمک یک دیگر خواهند بود. اسلام نیز به کفو بودن زوجین توصیه نموده است.
رسول خدا(ص) فرمود: «زن و مردِ همتا و كفو را به ازدواج یك دیگر در آورید، و با كفوها ازدواج كنید، و براى نطفههاى خود جایگاهى مناسب انتخاب كنید.»[1]
اما اگر در این جهات نامتناسب و متفاوت باشند، غالباً در زندگی با مشکلات و ناسازگاریها و ایرادها و عدم همکاریها و ناراحتیهایی مواجه خواهند شد؛ مثلاً اگر یکی از آنها از خانوادهای دیندار و مقیّد به ضوابط دینی و دیگری از خانوادهای لاابالی یا کمتقید باشد در آیندهی زندگی غالباً با مشکلاتی جدی رو به رو خواهند شد. همچنین اگر یکی اهل مطالعه و تحقیق و دیگری اهل تفریح و تجمل و شب نشینی، یا یکی دارای تحصیلات عالی و دیگری کمسواد باشد، یا یکی از آنها از خانوادهای ثروتمند و شیفتهی مال و منال و دیگری از خانوادهای تهی دست باشد، یا یکی از آنها دارای تفکر سیاسی خاص و دیگری تفکری برخلاف آن داشته باشد، یا یکی دارای فرهنگ و آدابی ویژه و دیگری با فرهنگ و طرز تفکری دیگر باشد، غالباً با مشکلاتی کم یا زیاد مواجه میشوند و همکاری و همفکری و تعاون لازم را ندارند.
بنابراین همتایی یکی از مزایای خانواده محسوب میشود که در گزینش همسر باید حتی المقدور مورد عنایت و توجه دختر و پسر و خانوادهی آنان قرار گیرد.
16. کدبانو بودن
خانم کدبانو و شایسته علاوه بر عقل و دینداری و اخلاق نیک و عفت و نجابت و شرافت و زیبایی، خوب شوهرداری، خانهداری و بچهداری میکند. شوهرداری کلمه کوچکی است ولی معنای بسیار وسیعی دارد. شوهرداری آن قدر مهم است که در ردیف جهاد در راه خدا نهاده شده است.
حضرت علی(ع) فرمود: «جهادزن خوب شوهردارى كردن اوست.»[2]
زن اگر عاقل و باتدبیر باشد شوهرش را به هر طرف که بخواهد میبرد و در دنیا و آخرتش دخالت میکند. آرامش دنیوی و سعادت اخروی مرد در اختیار زن است. زنی را میتوان گفت خوب شوهرداری میکند که رفتارش چنین باشد: در حفظ دین و تقوا و انجام وظایف الهی، شوهرش را یاری کند. باادب، خوشزبان، امانتدار، راز نگهدار، راستگو، مهربان، خوش نفس و خوش اخلاق باشد. شوهرش را گرامی و محترم بدارد. وقتی وارد منزل شد به استقبالش برود و سلام و احوال پرسی کند. خانه را محل استراحت او قرار دهد. هنگام بروز مشکلات و ناراحتیها دلداریش دهد. اگر بیمار شد مانند مادر مهربان از او پرستاری کند. در برابر شوهر، متواضع و فرمان بردار است و در صورت امکان از دستوراتش تخلف نمیکند. از زحمات شوهر و چیزهایی که در منزل میآورد قدردانی و تشکر مینماید. هیچ گاه از شوهر چیزی را مطالبه نمیکند که قدرت تهیهی آن را ندارد. در منزل و برای شوهر آرایش میکند. بهترین لباسها را میپوشد و برایش دلبری مینماید. در حضور شوهر از مردهای دیگر تعریف و تمجید نمیکند، اسباب رنجش و عصبانیت مرد را فراهم نمیسازد و اگر عصبانی شد سکوت میکند و برای جلب رضایت او جدیت مینماید. در برابر خواستههای مشروع همسرش لجبازی و ستیزهگری نمیکند و از ایراد و بهانهجویی جداً اجتناب میکند. اگر مرتکب اشتباهی شد فوراً از شوهر عذرخواهی مینماید و اگر شوهر از او عذرخواهی کرد عذرش را میپذیرد. وقتی از منزل بیرون میرود سنگین و باوقار و بدون آرایش خارج میشود و با مردان بیگانه گرم نمیگیرد و شوخی نمیکند. در حل مشکلات زندگی به شوهرش یاری میرساند. مراقب بهداشت و غذا و لباس شوهر نیز خواهد بود.
خانم خانهدار، زنی است که با عقل و تدبیر و حسن سلیقه، خانه را به بهترین وجه اداره میکند. خانه را تمیز و لطیف و پاکیزه و زیبا و مرتب نگه میدارد، هر چیز را در جای مخصوص خود میگذارد. در غذا پختن خوش سلیقه و کاردان است. در نهایت صرفهجویی، غذاهای خوب و خوشمزه تهیه میکند. در تهیه غذا رعایت بهداشت و نیازهای غذایی افراد خانواده را میکند. در زندگی، اقتصاد و میانهروی را رعایت میکند و از اسراف و تبذیر و ولخرجی اجتناب مینماید. در جایی که باید خرج کرد خرج میکند و در جای امساک، دست نگه میدارد. در اموال شوهر بدون اجازهاش تصرف نمیکند. امانتدار و مورد اعتماد است، مهماننواز و آبرودار میباشد. زرنگ و پرکار و هنرمند است و تا میتواند کارهای منزل را خودش انجام میدهد و از خدمت گزار استفاده نمیکند. به مقدار احتیاج گل دوزی و خیاطی را یاد گرفته این قبیل کارها راخودش انجام میدهد. یک زن کدبانو خوب بچهداری میکند. بچهها را نظیف و تمیز و پاکیزه و زیبا نگه میدارد. در تغذیه، بهداشت و سلامت بچهها و نیازهای غذایی آنها را رعایت میکند، به دستورهای بهداشتی عمل میکند تا بچهها بیمار نشوند و اگر بیمار شدند در معالجه و درمان و پرستاریشان جدیت مینماید. با قوانین و برنامههای تربیت کودک آشناست و در تربیت فرزندان از آنها استفاده میکند. در درس به فرزندانش کمک میکند و مواظب اخلاق و رفتارشان هست. چنین بانویی را میتوان کدبانوی خانه و خانم ممتاز و شایسته دانست. به احادیث زیر توجه فرمایید:
حضرت علی(ع) فرمود: «جهاد زنِ خوب شوهردارى كردنِ اوست.»[3]
حضرت صادق(ع) فرمود: «بهترین زنان شما زنى است كه خوش بو باشد و خوب غذا طبخ كند. وقتى خرج مىكند به جا خرج كند و اگر امساك مىكند به جا امساك نماید. چنین زنى یكى از عمّال خدا مىباشد و عامل خدا خسران و ندامت ندارد.»[4]
مردی خدمت رسول خدا(ص) عرض کرد: «زنى دارم كه وقتى وارد منزل مىشوم به اسقبالم مىآید، هنگام خروج از منزل بدرقهام مىكند، وقتى مرا غمناك دید مىگوید: چرا محزون هستى؟ اندوه تو اگر براى رزق و روزى است خدا آن را تكفل كرده است و اگر براى امور آخرت اندوهناك هستى خدا اهتمام تو را زیاده گرداند. رسول خدا فرمود: خدا در زمین عمّالى دارد و زن تو از عمّال خداست و نصف اجر شهید دارد.»[5]
امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «بهترین زنان شما پنج دستهاند، عرض شد کدامند؟ فرمود: فرمانبردار، نرم خو، موافق، اگر همسرش را خشمناک دید چشمش را برای خواب به هم نمیگذارد مگر این که شوهر را راضی و خشنود گرداند. در هنگام غایب بودن شوهر، خودش را حفظ میکند. چنین زنی یکی از عمّال خدا میباشد و عامل خدا خسران و ضرر ندارد.»[6]
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هر زنى كه با شوهر خود مدارا نكند و چیزهایى را كه قدرت انجام آنها را ندارد بر او تحمیل كند خداوند متعال هیچ عمل خیرى را از او قبول نمىكند، خدا را ملاقات مىنماید در حالى كه بر او خشمناك خواهد بود.»[7]
باز ایشان فرمود: «هر زنى كه شوهرش را در حج و جهاد یا طلب علم یارى كند خدا ثوابى به او مىدهد كه مطابق اجر زن ایوب باشد.»[8]
همچنین آن بزرگوار فرمود: «آیا شما را به بهترین زنان خبر ندهم؟ گفتند:
چرا یا رسول الله. فرمود: بهترین زنان شما زنی است که بچه بیاورد، شوهر دوست و مهربان و با حجاب و عفیف باشد. در بین خانوادهاش شریف و سرسخت و برای شوهرش تسلیم و فرمانبردار باشد. زینت و آرایش خود را به شوهرش اختصاص بدهد و از دیگران محفوظ بدارد. حرف شوهر را بشنود و از فرمانهایش پیروی کند. هنگامی که با شوهر خلوت نمود خودش را در اختیار او قرار دهد، با لباسهای کهنه و بدون زینت برای شوهر ظاهر نشود، همانند مرد که به زینت کردن مقید نیست.»[9]
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «بدترین زنان شما زنى است كه بىثمر (نازا) و كثیف و لجباز و نافرمان باشد. براى خویشانش تسلیم و در برابر شوهرش سرسخت باشد. خودش را از شوهر نگه دارد و به مردان بیگانه علاقهمند باشد.»[10]
گفتنی است که صفات مذکور صفات یک زن ممتاز و شایسته است که هر مردی طبعاً میل دارد همسرش واجد همهی آنها باشد و هنگام انتخاب همسر هم کم یا بیش درصدد یافتن چنین زنی است، ولی متأسفانه کمتر اتفاق میافتد که یک زن واجد تمام خوبیها و خالی از تمام بدیها باشد. جز افراد معصوم کسی را نمیتوانید پیدا کنید که از همه بدیها منزه و در مرتبهی اعلای کمال انسانی باشد و اصولاً انسان چنین است. مگر خود شما یک مرد کامل و بیعیبی هستید که دنبال یافتن چنین همسری میباشید. انسان باید سعی کند همسری انتخاب کند که حتی الامکان واجد خوبیها و از نواقص خالی باشد. ولی نه به حد وسواس و مشکل پسندی که از اصل ازدواج محروم بماند. بعد از دقت و تحقیقات لازم باید توکل بر خدا کرد و از او خواست تا همسری خوب و مؤمن و موافق نصیبش کند. بعد از ازدواج اگر همسرش را مطابق دل خواه یافت خدای را بر این نعمت بزرگ سپاس گوید و قدرش را بداند. اگر هم عیب یا عیوبی در او دید باز هم خود را شکست خورده نداند، اندوهگین و پژمرده نشود و ایراد و بهانهجویی و ناسازگاری را شروع نکند، بلکه تسلیم مقدرات الهی شود و بدیهای همسرش را نادیده بگیرد و خودش را با وضع موجود تطبیق دهد و با خوبی و خوشی زندگی را ادامه دهد. انسان چنین قدرتی را دارد.
17. شوهر خوب و ایدهآل
شوهر خوب و ایدهآل مردی است که خوب زنداری و بچهداری کند. خوش اخلاق، خوش زبان، مؤدب، مهربان، عاقل، باتدبیر، دیندار، زرنگ و فعال، باسواد، شریف، مهماننواز و سازگار باشد. برای تأمین رفاه و آسایش خانوادهاش کوشش و تلاش میکند. نظیف و پاکیزه و خوش لباس است. در زندگی میانه رو و مقتصد است و پولهایش را بیهوده خرج نمیکند. به همسرش احترام میگذارد و از زحمات او قدردانی میکند. همسرش را واقعاً دوست دارد و اظهار دوستی و محبت میکند. لغزشهای همسرش را میبخشد و عذرش را میپذیرد. به زنان بیگانه نگاه و از آنها تعریف و تمجید نمیکند. در کارهای منزل به همسرش کمک میکند. اگر همسرش بیمار شد در معالجه او کوشش مینماید و همانند مادری مهربان از او پرستاری میکند، عصبانی نمیشود و اگر شد خشم خود را فرو میبرد و داد و قال راه نمیاندازد. به وظایف دینی خود عمل میکند و زن و فرزندانش را نیز به طریق دینداری ارشاد مینماید. به درس و مشق و تعلیم و تربیت فرزندانش نیز رسیدگی میکند. آبرودار و راز نگهدار است. به همسرش آزار نمیرساند و ناسزا نمیگوید. لجبازی و ستیزهگری نمیکند.
اینها صفات یک مرد خوب و یک شوهر ایدهآل است که هر زنی طبعاً دوست دارد شوهرش واجد همه آنها باشد ولی متأسفانه کمتر مردی پیدا میشود که واجد همه خوبیها و فاقد همه بدیها باشد. نباید چنین توقعی را از انسانهای عادی داشته باشیم. مگر شما یک زن کامل و بینقص و یک همسر ایده آل هستید که از شوهرتان چنین انتظاری دارید؟ اگر بعد از ازدواج، شوهرتان مطابق دل خواه بود خدای را بر این نعمت بزرگ سپاس بگویید و قدرش را بدانید، و اگر عیب و نقصی داشت آن را نادیده بگیرید و خود را با وضع موجود تطبیق دهید و زندگی را با خوبی و خوشی ادامه دهید، و شما چنین توانی را دارید.
خودآزمایی
1- یکی از عوامل سازگاری زن و شوهر چیست؟ چرا؟
2- خصوصیان شوهر خوب و ایدهآل را بیان کنید.
3- پنج دسته بهترین زنان را نام ببرید.
پینوشتها
[1]. بحار الانوار، ج 103، ص 375: «انكحوا الاكفاء و انكحوا منهم و اختاروا لنطفكم».
[2]. همان، ج 103، ص 252.
[3]. همان، ج 103، ص 252: «جهاد المرأة حسن التبعّل».
[4]. وسائل الشیعه، ج 14، ص 15: «خیر نسائكم الطیبة الریح، الطیبة الطبیخ التى اذا انفقت انفقت بمعروف و ان امسكت امسكت بمعروف فتلك عامل من عمّال الله و عامل الله لایخیب و لا یندم».
[5]. همان، ص 17: «انّ لى زوجة اذا دخلت تلّقتنى و اذا خرجت شیعتنى و اذا رأتنى مهموماً قالت لى ما یهمّك؟ ان كنت تهتمّ لرزقك فقد تكفّل لك به غیرك. و ان كنت تهتمّ لامر آخرتك فزادك الله همّاً. فقال رسول الله: ان الله عمّالاً و هذه من عماله، لها نصف اجر الشهید».
[6]. همان، ص 15: «خیر نسائكم الخمس قیل: و ما الخمس؟ قال: الهینّة، اللینة المؤاتیة، التى اذا غضب زوجها لم تكتحل بغمض حتى یرضى، و اذا غاب عنها زوجها حفظته فى غیبته. فتلك عامل من عمّال الله و عامل الله لایخیب».
[7]. مكارم الاخلاق، ص 246: «ایما امرأة لم ترفق بزوجها و حملته على ما لایقدر علیه و ما لایطیق لم تقبل منها حسنة و تلقى الله و هو علیها غضبان».
[8]. همان، ص 230: «ایما امرأة اعانت زوجها على الحج و الجهاد او طلب العلم اعطاها الله من الثواب ما یعطى امرأة ایوب علیه السلام».
[9]. همان، ص 229: «ألا اخبركم بخیر نسائكم؟ قالوا: بلى. قال: ان خیر نسائكم الولود الودود الستیرة العفیفة، العزیزة فى اهلها، الذلیلة مع بعلها، المتبرّجة مع زوجها، الحصان عن غیره، التى تسمع قوله و تطیع امره و اذا خلابها بذلت له ما اراد منها و لم تتبذّل له تبذّل الرجل».
[10]. همان، ص 19: «شرار نسائكم المقفرة الدنسة اللجوجة العاصیة، الذلیلة فى قومها، العزیزة فى نفسها، الحصان على زوجها، الهلوك على غیره».
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی